Συνολικές προβολές σελίδας

Ερωτόκριτος Βιτσέντζος Κορνάρος-Aνάλυση



ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ                                                        ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ





ΘΕΜΑ Α’ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ: Ο Πεζόστρατος ζητάει από το βασιλιά την κόρη του για λογαριασμό του γιου του. Ο Ηρακλής οργίζεται, διώχνει τον Πεζόστρατο και διατάσσει την εξορία του Ερωτόκριτου.


ΕΝΟΤΗΤΕΣ:


1Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.891-898: Η αφήγηση του ποιητή.
2Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.899-910: Ο λόγος του Πεζόστρατου.
3Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.911-919: Η πρόταση γάμου.
4Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.920-936: Η αντίδραση του βασιλιά.



ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΠΡΟΣΩΠΩΝ:




-          ΠΕΖΟΣΤΡΑΤΟΣ: Συνετός, μετριοπαθής, τρυφερός πατέρας, έχει επίγνωση της κοινωνικής του θέσης και των συνθηκών που επικρατούν γύρω του, διπλωμάτης, τολμηρός.


-          ΗΡΑΚΛΗΣ: Ο άρχοντας με την απόλυτη εξουσία, θεωρεί ότι μόνο αυτός έχει το δικαίωμα να καθορίζει την τύχη της κόρης του, βίαιος, εγωιστής, απολυταρχικός, συμφεροντολόγος.




ΘΕΜΑ Β’ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ: Καθώς αρχίζει η μάχη των Αθηναίων και των Βλάχων, ο Ερωτόκριτος ορμάει έφιππος, κατατροπώνει τους Βλάχους και σώζει τους Αθηναίους.                                                                                                          


ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ:


-          Ιπποτική μυθιστορία.
-          Έχει χαρακτήρα έμμετρης αφήγησης.
-          Τύπος αφήγησης: μεικτός = ο ποιητής-αφηγητής εκθέτει τα γεγονότα, περιγράφει, χαρακτηρίζει πρόσωπα και συνδέει διαλόγους των προσώπων.
-          Αφηγητής παντογνώστης – μηδενική εστίαση.
-          Το έργο προσεγγίζει τη θεατρική ανάπτυξη.



ΜΕΤΡΟ:


-          Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος στίχος.
-          Ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή.


ΓΛΩΣΣΑ: Το λαϊκό ιδίωμα της ανατολικής Κρήτης με κάποιες λόγιες λέξεις.



ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:


-          Ομηρικές παρομοιώσεις.
-          Υπερβολή.
-          Πλούσιο Λεξιλόγιο.
-          Ακριβολογία.
-          Επιτυχημένη χρήση των ρημάτων.
-          Αντιθέσεις.



ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:




Α’ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ:


-          Το απόσπασμα θίγει το πρόβλημα της κοινωνικής διαφοράς ανάμεσα στην οικογένεια της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου.




ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ


Οι αξίες της γνώσης και της αρετής
Η αξεπέραστη κοινωνική διαφορά ως εµπόδιο στο γάµο των δύο νέων
Το αποτυχηµένο προξενιό και η δύναµη της βασιλικής βίας
Η πολεµική ορµή και ο επικός χαρακτήρας του Ερωτόκριτου





Η υπόθεση του έργου. Ο Ερωτόκριτος χωρίζεται σε πέντε μέρη και τα γεγονότα διαδραματίζονται στην αρχαία Αθήνα, μια πόλη μυθική και συμβατική και όχι όπως είναι γνωστή από την ιστορία: Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηρακλής έχει μια πανέμορφη μοναχοκόρη, την Αρετούσα, την οποία ερωτεύεται ο Ερωτόκριτος, γιος του συμβούλου του βασιλιά Πεζόστρατου, και η βασιλοπούλα ανταποκρίνεται στην αγάπη του* ο βασιλιάς, για να διασκεδάσει την κόρη του, οργανώνει μια γιόστρα (κονταρομαχίες), στην οποία τελικός νικητής αναδεικνύεται ο Ερωτόκριτος. Σε μιαν από τις συναντήσεις τους οι δύο νέοι παίρνουν την απόφαση να ζητηθεί από το βασιλιά να παντρευτούν. Όταν όμως ο Πεζόστρατος τολμάει να κάνει λόγο στο βασιλιά για το γάμο των παιδιών τους, εκείνος εξοργίζεται με το θράσος του και εξορίζει τον Ερωτόκριτο, ενώ παράλληλα φυλακίζει την Αρετούσα, επειδή αρνήθηκε να τον υπακούσει και να παντρευτεί το πριγκιπόπουλο του Βυζαντίου. Στη συνέχεια ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στη χώρα του Ηράκλη και όταν το μαθαίνει ο Ερωτόκριτος, πηγαίνει μεταμφιεσμένος στο πεδίο της μάχης, όπου σε μια αποφασιστική μονομαχία σώζει το βασίλειο της Αθήνας από τη σκλαβιά και το βασιλιά από την ήττα και την αιχμαλωσία. Ο Ηρακλής από ευγνωμοσύνη προσφέρει στον άγνωστο σωτήρα του όλο το βασίλειο και τα πλούτη του. Ο Ερωτόκριτος όμως δεν τα δέχεται* ζητάει την Αρετούσα για γυναίκα του και πηγαίνει και τη βρίσκει στη φυλακή. Αλλά εκείνη, πιστή στον αγαπημένο της, αρνείται* όταν όμως ο Ερωτόκριτος αποκαλύπτεται, όλα τελειώνουν με αίσιο τρόπο θριαμβεύει ο έρωτας.



Ο ποιητής αφηγητής. Ο ποιητής είναι ο αφηγητής της ιστορίας. Γνωρίζει τα πάντα, κατευθύνει την εξέλιξη της ιστορίας, σχολιάζει και κρίνει τα γεγονότα και τα πρόσωπα και δίνει το λόγο στους ήρωες, οι οποίοι διεκπεραιώνουν τους ρόλους τους λέγοντας σε ευθύ λόγο ο καθένας τα λόγια του. Στον Ερωτόκριτο ο ποιητής προαναγγέλλει κάθε φορά την παρουσία του στα αφηγηματικά μέρη του έργου, βάζοντας τη λέξη «Ποιητής», όταν ο λόγος περνάει σ' εκείνον, όπως βάζει τα ονόματα των ηρώων του πριν από τα λόγια τους στα διαλογικά μέρη.



ΠΡΩΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ (Γ.891-936)





Οι ενέργειες του Πεζόστρατου

Ο ποιητής-αφηγητής παρουσιάζει με  αριστοτεχνικό  τρόπο  την πορεία και τα στάδια που ακολούθησε ο Πεζόστρατος από τη στιγμή κατά την οποία άρχισε να μιλάει στο βασιλιά ως τη στιγμή που του έκανε την πρόταση για το γάμο των παιδιών τους. Έτσι:

Στην αρχή ο ποιητής-αφηγητής αναφέρεται συγκεφαλαιωτικά στα επιχειρήματα και στις περιστροφές του Πεζόστρατου, για τις οποίες έχει ήδη μιλήσει παραπάνω: ή φέρνε ξόμπλια απόμακρα, πράματα περασμένα καθώς και παραβολές.


Ύστερα από το «τι» (από αυτά που έλεγε ο Πεζόστρατος, για να προετοιμάσει το έδαφος), ο ποιητής-αφηγητής έρχεται στο «πώς», στον τρόπο με τον οποίο τα έλεγε ο Πεζόστρατος. Τα έλεγε λοιπόν έναν ένα και αγάλια αγάλια.


Στη συνέχεια ο Πεζόστρατος πλησιάζει στην κρίσιμη στιγμή: σώνει, ήρχισε να ξαμώνει.


Όμως την τελευταία στιγμή ο Πεζόστρατος διστάζει και αμφιταλαντεύεται: ενώ δυο τρεις φορές αποπειράται να μιλήσει, τον συγκρατεί και τον εμποδίζει η εσωτερική φωνή της σύνεσης {οπίσω τον εγιάγερνε κι εκράτειε τον η γνώση. Ο ποιητής σ' αυτό το σημείο προσωποποιεί τη σύνεση, για να υπογραμμίσει τη δύναμη της εσωτερικής αντίστασης του Πεζόστρατου.


Το προτελευταίο στάδιο των ενεργειών του Πεζόστρατου είναι η οριστική πλέον λήψη της απόφασης για την πρόταση του γάμου, για να αποκαλύψει όσα έκρυβε ως αυτή τη στιγμή (ενίκησεν η αγάπη τον παιδιού τον και φανερώνει τα κουρφά και τα χωστά του νου τον). Η αποκάλυψη του μυστικού παρουσιάζεται πιο ζωηρά και παραστατικά με το δραματικό ενεστώτα  του ρήματος φανερώνει.


Τέλος τολμάει και ξεστομίζει την προξενιά του γάμου.


- Και η αντίδραση του βασιλιά προμηνύεται αφηγηματικά με την παραστατικότητα του δραματικού ενεστώτα: του λέγει ο ρήγας.



Οι διαφορές δύο πατεράδων στο ζήτημα της «οικογενειακής ευτυχίας»




α. Ο Πεζόστρατος αγαπάει το γιο του, υποφέρει που τον βλέπει να βασανίζεται από τον καημό της αγάπης και θέλει να τον δει ευτυχισμένο. Έτσι, παρακάμπτει όλους τους ενδοιασμούς του και του κάνει το χατίρι να πάει στο βασιλιά και να ζητήσει σε γάμο την Αρετούσα, έχοντας την επίγνωση ότι η κοινωνική διαφορά ανάμεσα στις δύο οικογένειες ήταν μεγάλη. Είναι βέβαιος ότι θα προσκρούσει στην άρνηση αλλά και στην οργή του βασιλιά, ωστόσο νικάει η πατρική αγάπη και τον κάνει τολμηρό. Έτσι, υποβάλλει το αίτημα του, διακινδυνεύοντας ακόμα και τη θέση του μέσα στο παλάτι (εργαζόταν ως σύμβουλος του βασιλιά). Η οικογενειακή λοιπόν ευτυχία για τον Πεζόστρατο δεν είναι συνάρτηση του πλούτου, της εξουσίας ή άλλων εξωτερικών παραγόντων, αλλά συνίσταται στην ευτυχία των μελών της οικογένειας, ενώ οι πιο σημαντικές αξίες για ένα νέο (ή τα πιο σημαντικά προσόντα για έναν υποψήφιο γαμπρό) σύμφωνα με τον Πεζόστρατο είναι η αρετή, η σύνεση να είναι ο νέος «γνωστικός»), η αντρεία και η ομορφιά.




β. Ο βασιλιάς από την άλλη στοχεύει σε ένα γάμο με ένα βασιλόπουλο από μια πλούσια και ισχυρή χώρα, έχοντας απώτερο σκοπό να ενισχύσει την πολιτική του θέση και να εξασφαλίσει ειρήνη στο βασίλειο του. Το αξίωμα του βασιλιά έχει παραμερίσει το ρόλο του πατέρα και η οικογενειακή ευτυχία είναι υποταγμένη στα κρατικά συμφέροντα και στις πολιτικές σκοπιμότητες. Εμπόδιο στην πραγμάτωση του στόχου του για ένα μελλοντικό πετυχημένο προξενιό είναι ο έρωτας της Αρετούσας με τον Ερωτόκριτο και ο βασιλιάς ασκεί με σκληρό και αυταρχικό τρόπο την εξουσία του για να τον αποτρέψει. Όπως λοιπόν μπορούμε εύκολα να υποθέσουμε, βλέπει το γάμο της κόρης του κάτω από το πρίσμα πολιτικών σκοπιμοτήτων και επομένως αυτά που έχουν αξία για έναν υποψήφιο γαμπρό είναι η εξουσία, η πολιτική και στρατιωτική δύναμη και τα πλούτη - και αυτά δεν τα διαθέτει βέβαια ο γιος του Πεζόστρατου.



ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ  ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ  ΒΙΒΛΙΟΥ




1.    Με ποιον τρόπο, με ποιo ρόλο και για ποιο σκοπό παρεμβαίνει ο ποιητής;



Ο ποιητής κάνει αισθητή την παρουσία του από τον πρώτο κιόλας στίχο, καθώς παρατηρούμε ότι αναγράφεται η λέξη «ποιητής» πριν αρ­χίσει η εξιστόρηση της ιστορίας, όπως ακριβώς και στη συνέχεια ανα­γράφονται τα ονόματα του Πεζόστρατου και του βασιλιά πριν ακού­σουμε τα λόγια τους σε πρώτο πρόσωπο. Το πρόσωπο του ποιητή εμ­φανίζεται ακόμα πίσω από τις λέξεις «λέγει» του στίχου 899 και «του λέγει ο ρήγας» του στίχου 920, θέλοντας έτσι να δείξει πως μεταφέρει αυτούσια τα λόγια των δύο προσώπων μέσα σε εισαγωγικά. Έτσι ο διάλογος που αναπτύσσεται ανάμεσα στους δύο ήρωες δεν παρουσιάζε­ται άμεσα άλλα μέσα από την παρεμβολή του ποιητή που κρύβεται πίσω από τα εισαγωγικά.


Ο ρόλος που αναλαμβάνει είναι ο ρόλος του αφηγητή της ιστορίας· αφηγείται σε γ’ ενικό γραμματικό πρόσωπο, από την οπτική γωνία του παντογνώστη παρατηρητή που γνωρίζει καλά τόσο τα γεγονότα της ιστορίας όσο και όσα αισθάνονται και σκέπτονται οι ίδιοι οι ήρωες. Έτσι, ο ποιητής - αφηγητής εμφανίζεται σε καίρια σημεία, προκειμένου να προετοιμάσει εμάς, τους αναγνώστες για την εξέλιξη των γεγονότων, ώστε να παρακολουθήσουμε με μεγαλύτερη ευκολία και δίχως νοηματι­κά κενά τα όσα θα διαδραματιστούν. Παράλληλα, μέσα από την περι­γραφή των σκέψεων και των ενεργειών των δύο ηρώων, αποσκοπεί να φωτίσει την προσωπικότητά τους και τα διακριτικά στοιχεία της συ­μπεριφοράς και του χαρακτήρα τους.



2.    Πώς σκέφτεται ο Πεζόστρατος να προσεγγίσει το βασιλιά και με ποια επιχειρήματα προσπαθεί να τον πείσει να δεχθεί τό γάμο;




Ο Πεζόστρατος σκέφτεται να προσεγγίσει το βασιλιά Ηράκλη παρα- θέτοντάς του αρχικά ιστορίες και «ξόμπλια» που φαινομενικά μοιάζουν άσχετο με το προξενιό, στην πραγματικότητα όμως προετοιμάζουν το έδαφος, ώστε ο βασιλιάς να αποδεχθεί, κατά την αντίληψη του Πεζό- στρατου, το προξενιό και να τεθεί ευνοϊκά απέναντι στον Ερωτόκριτο. Τα επιχειρήματα λοιπόν που προβάλλει προκειμένου να τον πείσει να δε­χθεί το γάμο, ανάμεσα στον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα είναι η αξία και η σημασία της γνώσης και της αρετής που υπερβαίνει οποιοδήποτε υλικό αγαθό. Επισημαίνει ότι στο παρελθόν οι άνθρωποι αναγνωρίζο­ντας την αξία αυτή, δεν έδιναν σημασία τόσο στον πλούτο, γι’ αυτό και οι αφέντες, οι βασιλιάδες προθυμοποιούνταν να παντρέψουν τις κόρες τους με ανθρώπους από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα που ωστόσο αντιστάθμιζαν τη φτωχή καταγωγή τους με την πνευματική τους καλ­λιέργεια και με το ψυχικό σθένος. Από το παρελθόν, επιστρέφει στο πα­ρόν και με μια γνωμική ρήση παρουσιάζει τη διαχρονική αξία της γνώ­σης και της αρετής, αξίες που αντέχουν στο χρόνο και τη μοίρα, σε αντί­θεση με τα πλούτη και τη δύναμη που είναι εφήμερα. Με αυτόν τον τρό­πο προσπαθεί έμμεσα να του υποδείξει πως και ο δικός του γιος, ο Ερω- τόκριτος, είναι ένας νέος γεμάτος από όρεξη για γνώση, ένας νέος που διακρίνεται για το ήθος και την ανδρεία του, που δεν υστερεί σε προσό­ντα, παρά την ταπεινή καταγωγή του και έτσι να τον παροτρύνει ν’ απο­δεχθεί το γάμο ανάμεσα σ’ αυτόν και την κόρη του, την Αρετούσα.


3.Πώς αντιδρά ο βασιλιάς στην πρόταση γάμου του Ερωτόκριτου και γιατί;


Ο βασιλιάς αντιδρά αρνητικά από τον πρώτο κιόλας στίχο του λόγου του, όπως παρατηρούμε μέσα στο ποίημα. Η άρνησή του είναι κατηγο­ρηματική και το ύφος του απέναντι στον Πεζόστρατο, πατέρα του Ερω- τόκριτου, διατακτικό και αποδοκιμαστικό απέναντι σε όσα του προτεί­νει. Όχι μόνο αρνείται έναν τέτοιο γάμο αλλά παράλληλα δίνει εντολή στον Πεζόστρατο να απομακρυνθεί από το παλάτι το γρηγορότερο και στον Ερωτόκριτο να εξοριστεί «σε τόπους μακρούς και αδιάβατους» και να μην τολμήσει να πλησιάσει, γιατί αλλιώς η τιμωρία του θα είναι ο θάνατος. Ο βασιλιάς αντιδρά μ’ αυτόν τον αρνητικό και συνάμα ορ­γισμένο τρόπο, γιατί στη συνείδησή του κυριαρχεί η αντίληψη της δια­φοράς των κοινωνικών στρωμάτων. Οι πλούσιοι και όσοι κατέχουν δύ­ναμη και αξιώματα απαρτίζουν τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, τα οποία σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να συναναστρέφονται με αν­θρώπους του λαού, με ανθρώπους φτωχούς που κατά την πεποίθηση του βασιλιά είναι κατώτεροι. Επομένως ένας γάμος ανάμεσα σε μια κο­πέλα που ανήκει στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα και σ’ ένα νέο που ανήκει στα κατώτερα είναι ανεπίτρεπτος σύμφωνα με τις πάγιες κοινω­νικές αντιλήψεις και πεποιθήσεις της εποχής \ 



(Η μουσική της ταινίας) 1643 μ.χ , Η Κρήτη της Αναγέννησης ευημερεί και ακμάζει. Η καθημερινότητα των Ενετών και Ενετοκρητικών αστών της εποχής αλλά και των φτωχότερων χωρικών έχει ένα κοινό παρονομαστή…… ……Το τραγούδι με την ιστορία του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Ο απεσταλμένος περιηγητής των Ενετών αποβιβάζεται στην Κρήτη. Σε μια έπαυλη συναντά την όμορφη ενετοκρητικοπούλα και με την πρώτη ματιά κλέβει την καρδιά της, εκπλήσσεται όταν παίρνει στα χέρια του το χειρόγραφο του ποιήματος του Βιτσέντζου Κορνάρου. Ταξιδεύοντας ξαφνιάζεται με αυτό που συναντά.. όλοι με μεγάλη ευκολία τραγουδούν και απαγγέλουν τα κατορθώματα του Ερωτόκριτου. Φτωχούς και πλούσιους τους ενώνει το τραγούδι. Όλες οι ασχολίες των κατοίκων του νησιού συνοδευμένες(δεμένες) με τη μουσική υπόκρουση της ωραιότερης ιστορίας της Κρήτης. Μια ιστορία τόσο δυνατή που κατάφερε να διαβάζεται και να τραγουδιέται μες τους αιώνες και να φτάνει μέχρι τις μέρες μας στη σύγχρονη Κρήτη. Έτσι το ταξίδι συνεχίζεται.. ίσως οι άνθρωποι πρωταγωνιστές της ζωής να αλλάζουν, Στιγμές και γεγονότα του παρελθόντος να μην φτάνουν πάντα στο παρόν, αν και στο δικό μας σενάριο ο ταξιδιώτης μας το κατάφερε, υπάρχουν όμως στιγμές στο χρόνο που δεν σβήνουν ποτέ απλά υπάρχουν, ταξιδεύουν μαζί μας και μας κάνουν να νιώθουμε περήφανοι σαν άνθρωποι. Μια τέτοια στιγμή στο χρόνο και το αριστούργημα του Βιτσέντζου Κορνάρου ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ. 

Γαρεφαλάκη Έφη 
Εκπαιδευτικός Φιλόλογος
Master στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση 
Φιλολογικά μαθήματα (Ηράκλειο - Γάζι - Αμμουδάρα) 
Τηλ. +30 694.956.3452